در سال 1341 بعد ازغائله انجمن های ایالتی و ولایتی با پیگیری امام خمینی(ره) فعالیت سیاسی برخی از هیئت های مساجد تهران، متمرکز وبه قم وصل شد و گروهی به نام هیأت های موتلفه اسلامی تشکیل گردید.
هیاتهای موتلفه اسلامی، از ائتلاف ۳ هیات مذهبی پیرو امام خمینی(ره) (هیاتهای مسجد شیخ علی، هیات اصفهانی‌ها و هیات موید)، شکل گرفت.
این تشکل اسلامی در شکل گیری و هدایت قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نقش داشت. موتلفه اسلامی، اصل مبارزاتی خود را بر مبارزه سیاسی نهاد اما، پس از تبعید امام خمینی (ره) شاخه نظامی آن، مبارزه نظامی را آغاز نمود و با ترور حسنعلی منصور (نخست وزیر شاه که کاپیتولاسیون را به تصویب رسانده بود) مهم ترین اقدام مسلحانه خود را در کارنامه خویش ثبت نمود.
پس از دستگیری سران اولیه آن، بقایای آنرا شهیدان رجایی و باهنر اداره کرده و موتلفه دوم را راه اندازی نمودند. این جمع در پوشش کارهای فرهنگی، اقتصادی و ... مبارزات سیاسی را تا تشکیل ستاد استقبال از امام درسال 1357 ادامه داد. در این ستاد افرادی همچون عسگراولادی، بادامچیان،عراقی، شفیق، توکلی بینا، رخ صفت، سعیدمحمدی، اسلامی، مقصودی و ... از موتلفه حضور جدی داشتند.
این تشکل، در سالهای قبل از انقلاب در مبارزات حضور داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی از اعضای آن در شورای انقلاب اسلامی عضویت یافتند. با شکل گیری حزب جمهوری اسلامی، این تشکل، فعالیت خود را درون این حزب دنبال نمود و با تعطیلی فعالیتهای حزب جمهوری اسلامی، به فعالیتهای سیاسی خود، با نام جمعیت موتلفه اسلامی ادامه داد.
از چهره‌های موثر موتلفه اسلامی، می‌توان به شهیدان آیت الله دکتر بهشتی و مرتضی مطهری (نمایندگان امام)، رجایی، باهنر، مهدی عراقی، لاجوردی، اندرزگو، بخارایی، امانی، صفارهرندی، نیک نژاد، اسلامی، احمد شهاب، درخشان و... اشاره کرد. ازمیان چهره‌های سیاسی موجود نیز، می‌توان از حبیب الله عسگراولادی، اسد الله بادامچیان، محمد نبی حبیبی، حمیدرضا ترقی، علی اکبر پرورش، توکلی بینا، کاظم انبارلویی، حسین انواری، فاطمه رهبر و حسن صبوری (سخنگوی حزب) نام برد.

تاریخچه احزاب درايران
در ايـران ، اوّليـن فـعـّاليـت هـاى سـيـاسـى بـه مـفـهـوم جـديـد، قـبـل از مـشـروطـه وكـمـى بـعـد از آغـاز عـصـرِ نوين در غرب ، آغاز شد كه اغلب نيز، متأثر از فراماسونرى ، يعنى همان تشكيلات سرّىِ جاده صاف كن استعمارانگلیس بوده است و فراموش خانه و مجمع آدميتِ ميرزا ملكم خان ، از معروف ترين آن به شمار مى رود.
در آستانه انقلاب مشروطه نيز گـروه هـاى سـيـاسـى ديـگـرى پـديـد آمـد، (مـانـنـد انـجـمـن مـخـفى و يا انجمن ملى ) كه از سوسياليسم روسيه نشأت مى گرفت.
با اين وصف ، هـيـچ گـاه در ايـران قـبـل و بـعـد از مـشـروطـه ، حـزب سـيـاسـى بـه مـعـنـاى واقـعـى آن شـكـل نـگرفته است ، بلكه عمده فعاليت هاى سياسى در چهارچوب جريان هاى فكرى ـ سياسى خاص بروز كرده اند که عمدتا شامل احزاب كمونيستى ، ناسيوناليستى ، اسلامى ، دولتى، التقاطى مى شود. ( جريان شناسى-پژوهشکده تحقیقات اسلامی،1379)
جایگاه احزاب در جمهوري اسلامي ايران
درنظام جمهوري اسلامي ايران با عنايت به دو بعد جمهوريت و اسلاميت آن، احزاب آزاد و مجاز به فعاليت مي باشند، منوط به اينكه قوانين مصرح و موازين اسلامي را رعايت نمايند. آزادي در هر جامعه و هر نظامي داراي محدوديت هايي مي باشد، حتي در دموكرات ترين كشورها باز هم براي آزادي، حدود و چارچوبي قايل هستند. به نظر مي رسد چنانچه موازين اسلامي در جامعه بطور كامل جامه عمل بپوشد،نظام اسلامي مي تواند يكي از بهترين نمونه هاي مردم سالاری و دموكراسي باشد.
استاد شهيدمطهري در اين مورد چنين مي گويد:
«همان طوري كه رهبر و امام ما مكرر گفته اند در حكومت اسلامي احزاب آزادند، هر حزبي اگر عقيده خودشان را صريحاً مي گويند و با منطق خود به جنگ منطق ما مي آيند، آنها را مي پذيريم، اما اگر بخواهند در زير لواي اسلام، افكار و عقايد خودشان را بگويند، ما حق داريم كه از اسلام خودمان دفاع كنيم و بگوييم اسلام چنين چيزي نمي گويد، حق داريم بگوييم، به نام اسلام اين كار را نكنيد.» (مرتضي مطهري، پيرامون انقلاب اسلامي، تهران: صدرا، ،۱۳۶۹ ص۱۷)